काठमाडौँ । ३७ वर्षीय मनकुमारी बुढा, आज भन्दा ८ वर्ष अगाडी रोल्पाबाट काठमाडौँ पसिन् । काठमाडौँमा सजिलो र कमाई हुने काम नपाएपछि उनी ७ वर्षदेखि धुनिबेशीको एक इट्टा भट्टामा काम गर्दै आएकी छिन् ।

११ वर्ष अगाडी श्रीमानले अर्की श्रीमती ल्याएपछि घर धान्ने जिम्मेवारी उनको काँधमा आयो ।  दैनिक जीविकोपार्जनका लागि पनि उनी र उनको छोरीले इट्टा भट्टामा इट्टा बोक्ने काम गर्न थाले । एक पटकमा ४० देखि ४५ वटासम्म इट्टा बोक्ने उनीहरूको कमाई कति पटक इट्टा बोक्यो भन्ने कुराले निर्धारण गर्ने गर्छ । जति पटक इट्टा बोक्यो त्यति पटक कागजमा छाप लगाउने र पछि हिसाब गरी दैनिक कमाई निर्धारण गर्ने गरिन्छ । ‘कहिले काहीँ शारीरिक अस्वस्थताका कारण काम गर्न सकिदैन् त्यो दिन त कमाई नै हुँदैन’, मनकुमारीले सुनाइन् ।

इट्टा भट्टामा काम गर्ने उनीहरू त एउटा उदाहरण मात्र हुन् । त्यसका अलावा इँटा भट्टामा बाल श्रम शोषण समेत हुने गरेको छ । ११/१२ वर्षका बालकहरू खच्चर धपाउने काम गर्ने गर्छन् । धुलो धुवाँमा न्यून ज्यालामा काम गर्ने उनीहरूले श्रम शोषण भोग्न बाध्य छन् ।

इट्टा भट्टामा खच्चर धपाउन नेपालगन्जबाट आएका ११ वर्षीय राजु र १२ वर्षीय गोलु आफ्नो उमेर भन्दा ठुलो काम गर्छन् । उनीहरूको काम काँचो इट्टा बोक्ने खच्चर धपाउने हो । एक पटक काँचो इट्टा बोकेको खच्चर धपाए बापत ३ रुपैयाँ कमाई हुने भएकाले जति धेरै काम गर्न सक्यो त्यति नै राम्रो कमाई हुने भएकाले उनीहरूको दौडधुप निकै देखिन्थ्यो ।

धुलो धुवाँ मात्रै नभएर चरम शारीरिक पीडा सहन पर्ने भए पनि घरको गरिबी, शैक्षिक अवस्था लगायतका कारण बालबालिकाहरू इँटा भट्टामा काम गर्न बाध्य छन् ।

न्यून ज्यालामा दैनिक मजदुरी गर्ने उनीहरूलाई सरकारको सामाजिक सुरक्षा कोष जस्ता कल्याणकारी कोषहरूले समेट्न सकेको छैन ।