भैरहवा । राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने बसेको कारागारको निरीक्षण गरेको छ । आयोग सदस्य लिली थापा, लुम्बिनी प्रदेश प्रमुख हरि ज्ञवाली, इन्सेक प्रतिनिधि रिमा बिसीलगायतको टोलीले जेलरसँगै कारागारको अनुगमन गरेको हो । 

अनुगमनपछि सञ्चारकर्मीलाई प्रतिक्रिया दिदै अनुगमन टोलीले न्यूनतम् मानव अधिकारका विषयमा कारागार प्रशासन चुकेको बताए । सो क्रममा उनीहरुले बाहिर समाचारमा आएजस्तो लामिछानेलाई राखिएको कोठामा एसी नभएको पुष्टि गरेका छन् । राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगकी सदस्य लिली थापाले क्षमता भन्दा बढी कैदी राखिनुनै ठूलो मानव अधिकारको हनन् भएको बताइन् । 

‘रविजीसँग २ ओटा पंखा छ । एसी छैन । झ्याल राखेको कारण चाहीँ सुरक्षा कारणले भन्नुभयो । मेन भनेको उहाँले कोठाबाहिर हिड्न पाउनुभएको छैन ।’ 

त्यस्तै पत्रपत्रिका पढ्न नापएको विषयमा उनले भनिन्, ‘कसैले साथीभाइले ल्याएर दिएको चाहीँ पढ्न पाइदो रहेछ । पत्रपत्रिको नआएको भएर उहाँले पढ्न नपाएको भन्ने कुरा आयो ।  बेसिक ह्युमन राइट झ्याल खोल्न पनि हावा सम्म पनि नपाउने गरेर सुरक्षाको कारण देखाउनुभएको छ । त्यो हामीले मान्छौँ । धेरै कैदिबन्दीहरु हुनुहुन्छ, हामी बोर्डर एरियामा छौँ । उहाँको सुरक्षाको चिन्ता दिनु ठूलो कुरा हो । तर कुनैपनि कैदी बन्दीलाई ल्याएर राखेपछि सुरक्षाको जिममेवारी सरकारले लिनुपर्छ । सरकारले सुरक्षाको बन्दोबस्त गरेर कैदी राख्नुपर्ने हो तर त्यो नभएको हामीले पायौँ । रविजीसँगको कुरामा पनि उहाँले पनि त्यो नपाएको पायौँ ।’

उनले कारागारमा कैदीहरुलाई राखिसकेपछि उनीहरुको व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा सरकारको भएको बताइन् । त्यस्तै रवि लामिछानेले कारगार स्थानान्तरणको लागि निवेदन दिएर अदालतले समेत अनुमति दिइसकेको अवस्थामा यहीँ राखिएको विषयमा आयोगको गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको बताइन् । ‘अर्को ठूलो कुरा बन्दी ले नै स्थानान्तरण गर्न पाउँ भन्दा अदालतले अनुमति नै दिदा पनि अर्को ठाउँ स्थानान्तरण गर्न नसक्नुका पछाडी के छ भन्ने कुरामा आयोग गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको छ । उहाँको मोबिलिटीको जुन राइट छ, बाहिर आएर स्वच्छ हावा लिन पाउनुपर्ने, बाहिर हिडडुल गर्न पाउनुपर्ने, पत्रपत्रिका पढ्न पाउनुपर्ने त्यस्ताे छैन र अदालतबाट स्थानन्तरणको लागि अनुमति पाइसकेपछि यहीँ राखिरहनुले चै के कारणले हो भन्नेमा आयोगको गम्भीर ध्यानाकर्षण भएको छ ।’ 

त्यस्तै अनुगमन टोलीकी अर्की सदस्य इन्सेक प्रतिनिधि रिमा बिसीको भनाई यस्तो छ , 

‘माथि जिप्सन लगाएको छ । त्यसमा दुईओटा पंखा छ । एउटा ठूलो खालको फलामको पंखा छ । एउटा चाहीँ स्ट्याण्ड साधारण पंखा छ । बस्ने छोटो खालको सोफा छ र छोटो खालको बेड छ । मान्छे सुत्दा छोटै हुने खालको देखिन्छ । एउटा टेबुल छ । जहाँ रविजीले आफूले अध्ययन गर्ने पुस्तकहरु राख्नुभएको छ । एउटा कुर्सी छ । त्यसको यतापट्टी ट्वाइलेट । ट्वाइलेट ओपन ट्वाईलेट छ । कोठाभित्रै भएकोलाई एट्याच मानिएला तर खुल्ला ट्वाइलेट छ । त्यसमा ढोका छैन । अलिकति गारो उठाएर बनाइएको छ । भित्र उहाँले सुकाएको लुगाबाट राम्रोसँग नसुको स्मेल (गन्ध) आईरहेको थियो । सूचनाको हकको लागि एउटा सानो रेडियो रहेछ । किताबहरु छन् । टेलिफोन त्यस्ता खालका उपकरणहरु अनुगमनको क्रममा देखिएन । पत्रपत्रिकाहरु कारागारमा ल्याइएको रहेछन् । कारगारले नल्याउने रहेछ उहाँले मगाउनुभयो भने अप्ठेरो छैन । हामीले रविजीलाई नै साध्यौँ, उहाँले खानामा चैँ म सन्तुष्ट नै छु भन्नुभयो । उहाँले भित्रकै खाना खान्छु भन्नुभयो । जेलर नै सँगै हुनुहुन्थ्यो अनुगमनको क्रममा । खाना चाहीँ ठिक छ, आफ्नो शरीर हेरेर खाना खाने गरेको उहाँले बताउनुभयो । कोठाका झ्यालहरु थुनिएको थियो । किन यसरी राखियो भनेर सोध्दा जेलरले कारागार खुल्ला भएकाले वरिपरी घरबाट देखिने, बाहिरबाट ढुंगाइट्टा प्रहार हुन सक्ने, सर्पदंशको संभावना रहेकोले उहाँकै सुरक्षाको लागि राखेको भन्ने कुरा आयो ।’