काठमाडौँ । मङ्गलवार बिहान करिब १२ बजे । प्रहरीको एक हुलले ‘बेवारिसे’ जस्ता देखिने एक युवकलाई प्रहरीकै गाडीमा राखेर सिंहदरबार छिरायो । 

अगाडिपछाडि प्रहरीकै स्कर्टिङ । प्रधानमन्त्री कार्यालय अगाडि पुराएर उनलाई ओरालियो । 

प्रहरीले उनलाई पुनः भिआइपीझैँ सुरक्षा दिएर प्रधानमन्त्री कार्यालयमा छिरायो । 

डिएसपीको सुरक्षा घेरामा ल्याएका ती युवकको टाउकोमा कालो क्याप थियो, महिनौँ नकाटेजस्तो दाह्री अनि गुजुल्टिएको कपाल । त्यति मात्रै हैन, भित्र कालो गन्जी, बाहिरबाट आधा बाउले टिसर्ट । फोहोर लत्पतिएको पाइन्ट । हातमा लौरो अनि पिठ्यूँमा कालो झोला । 

चिरा परेर फुटेका खाली खुट्टा, कतै ब्यान्डेज टाँसिएको ।

सदा जसो सुकिलामुकिला कपडा लगाएका व्यक्तिहरूलाई सल्युट ठोक्दै प्रधानमन्त्री कार्यालय पुर्याउने प्रहरीले ती युवकलाई प्रधानमन्त्री कार्यालय छिराएको देख्दा वरपर रहेका अन्य सुरक्षाकर्मी, कर्मचारी र सिंहदरबार पुगेका सेवाग्राही चकित भए । सञ्चारकर्मीहरू पनि उनको दृश्य कैद गर्न व्यस्त थिए । 

प्रहरीले उनलाई चुपचाप कार्यालय प्रवेश गरायो । 

०००

करिब २ घण्टापछि प्रहरीले ती युवकलाई पुनः सुरक्षा घेराभित्रै राखेर कार्यालयबाट निकाले । 

प्रहरीले कार्यालयभित्र छिराउँदा र बाहिर ल्याउँदा ती युवकको हुलिया सबै उस्तै थियो, खुट्टामा जुत्ता बाहेक । 

प्रधानमन्त्री कार्यालयबाट निस्किएका उनको खुट्टामा निलो रङको जुत्ता थिए । 

प्रहरीले भित्र लगेका ती युवकबारे चासो भएकाले प्रधानमन्त्री कार्यालय पुगेका सञ्चारकर्मीहरू उनलाई बाहिर ननिकाल्दासम्म त्यहाँबाट फर्किएका थिएनन् । 

जब प्रहरीले उनलाई कार्यालयको खुड्किला ओरालेर सडकमा पुर्यायो, सञ्चारकर्मीहरूले उनीबारे जान्न चाहे । ती युवकको, नभए प्रहरीकै भए पनि प्रतिक्रिया लिन चाहे । 

तर डिएसपीले ‘यहाँ हुँदैन, बाहिर आउनुहोला । बाहिरै कुरा गर्नुहोला’ भन्दै ती युवकलाई पुनः प्रहरीकै गाडीमा राखे । 

प्रहरीले बाहिर बोल्ने भनेपछि सञ्चारकर्मीहरू सिंहदरबारको दक्षिण गेटतर्फ लागे । तर प्रहरीले ती युवकलाई दक्षिण गेटतर्फ नभई पश्चिम गेटतर्फ लिएर अघि बढ्यो, जुन गेटबाट सञ्चारकर्मीलाई आवतजावत प्राय बन्द हुन्छ । 

त्यसपछि करिब २ घण्टासम्म प्रतीक्षा गरेर बसेका सञ्चारकर्मीहरू आआफ्नो बाटो लागे । 

सिंहदरबारको गेट बाहिर भनेको प्रहरीले उनलाई न्यूरोड गेटमा पुर्याएर छाडेछ । हामीले उनलाई न्यूरोड गेट नजिकै भेट्यौँ । 

भेटमा उनले आफू १ महिना लगाएर कर्णालीबाट हिँड्दै काठमाडौँसम्म आउँदाको बेलिबिस्तार लगाए । 

०००

कर्णालीका दुःख सुनाउन खाली खुट्टै ६ सय बढी किलोमिटर पैदल यात्रा

प्रधानमन्त्री कार्यालयमा प्रहरीको सुरक्षा घेरामा प्रवेश गरेका उनको नाम नवराज बोहरा हो । घर सुर्खेत । 

परिचयमा एक नागरिक बताउने उनले २०८२ जेठ ४ गते कर्णाली प्रदेशको राजधानी सुर्खेतबाट पैदल यात्रा सुरु गरेका थिए । त्यो पनि खाली खुट्टै । 

कर्णाली प्रदेश प्राकृतिक रूपमा सम्पन्न भए पनि विभिन्न बेतिथि, भ्रष्टाचार र अनियमितताले नाङ्गो भएको भन्दै उनी नाङ्गै वा भनौँ खाली खुट्टै सरकारको ध्यानाकर्षण गराउन काठमाडौँ आएकाे बताए ।

पैदल यात्रा सुरु गरेको ३१ औँ दिनमा ६०० किलोमिटर भन्दा लामो दुरी पार गरेर उनी कर्णालीको पिडा सुनाउन प्रधानमन्त्री खोज्दै प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटार पुगे । तर उनलाई प्रधानमन्त्री निवास परिसरमा रहेका सुरक्षाकर्मीले प्रधानमन्त्री भेट्न दिएनन् । बरु प्रधानमन्त्री सिंहदरबार गएको र त्यहीँ गए भेटिने बताए । 

उनले सुरक्षाकर्मीको विश्वास गरेनन् । बरु एक पटक भेटाइदिन अनुनय विनय गरे, तर सुरक्षाकर्मीले त्यहाँ धेरै बेर बसे पक्राउ पर्ने डर देखाए र पुनः सिंहदरबार जान भने । 

त्यसपछि उनका खाली खुट्टा सिंहदरबारतर्फ मोडिए । 

प्रधानमन्त्री भेट्न बिहानै कलङ्कीबाट हिँड्दै बालुवाटार पुगेका उनी भोकै पेट सिंहदरबारतर्फ जाँदै थिए । बिचमै प्रहरीको एउटा गाडिले उनलाई रोक्यो । 

त्यहाँबाट आफूहरूले सिंहदरबार पुराइदिने भन्दै उनलाई गाडीमा राखेर सिंहदरबार पुराए । 

६०० किलोमिटर गाडीमा पाइला नहाली काठमाडाैँ पुगेका उनले पहिलो पटक प्रहरीको गाडी चढे । 

उनले सिंहदरबार परिसरमा आन्दोलन गर्ने आँकलन गरेर प्रहरीले त्यसअघि नै प्रधानमन्त्री कार्यालयमा कुराकानी गरेका थिए । सोहीअनुरूप उनलाई प्रहरीकै गाडीमा राखेर सरासर प्रधानमन्त्री कार्यालय पुराइयो । 

प्राय देशका भिभिआइपी, भिआइपी, व्यापारी र धनाढ्यहरूको उठबस र उनीहरूलाई नै सुरक्षा दिने प्रहरीले ‘बेवारिसे’ शैलीमा पुगेका नवराजलाई सुरक्षा घेरामा राखेर देशकै प्रमुख प्रशासकीय केन्द्र छिराएको उक्त दृश्य अनौठो थियो । 

पुग्न त पुगे सिंहदरबार, तर प्रधानमन्त्रीले भेटेनन्

कर्णालीको अनियमितता र भ्रष्टाचार प्रधानमन्त्रीलाई नै सुनाउँछु भनेर यात्रा तय गरेका उनले अनेक बाधा र व्यवधान सहेर काठमाडौँ आए, सिंहदरबार छिरे । सिंहदरबार मात्रै छिरेनन्, प्रधानमन्त्रीकै च्यामबरअगाडि पुगे तर प्रधानमन्त्रीलाई भेट्न दिइएन ।

खाली खुट्टा हिँड्दा बनेका चोटै चोट लिएर प्रधानमन्त्रीको कार्यालय छिरेका उनी आफ्ना चोट नभएर कर्णालीका चोट प्रधानमन्त्रीलाई सुनाउन चाहन्थे । तर प्रहरी र कर्मचारीले उनलाई सिंहदरबारमा पनि प्रधानमन्त्री भेट्न दिएनन् । ‘म कुनै राजनीतिक व्यक्ति नभएका कारण भेट्न नदिइएको होला सायद’, नवराज दुखेसो गर्छन् । 

उनलाई आफ्ना कुरा कर्मचारीलाई टिपाउन भनियो र मुख्यसचिवलाई भेटाइयो। बल्लतल्ल काठमाडौँ आएका उनले मुख्यसचिवसामु पनि एकै पटक भए पनि आफूलाई प्रधानमन्त्रीसँग भेटाइदिन अनुरोध गरे । तर मुख्यसचिव एकनारायण अर्यालले समेत प्रधानमन्त्री सिंहदरबारमा नभएको भन्दै भेट गर्न सम्भव नहुने बताए । 

त्यसपछि नवराजले कर्णालीका पीडा मुख्यसचिवसामु पोखे । 

उनले कर्णालीमा देशलाई नभएर छिमेकी देशहरू समेत झिलिमिली पार्न सक्ने जलविद्युतको स्रोत रहेको तर त्यसको सदुपयोग हुन नसक्दा आधा भन्दा धेरै कर्णाली अन्धकार भएको गुनासो गरे । 

त्यस्तै शिक्षा, स्वास्थ्य, बालबालिकाको क्षेत्रमा पनि कर्णाली सधैँ उपेक्षामा रहेको र सरकारले त्यसको समाधानमा ध्यान नदिएको उनले बताए । 

उनले आफूले कर्णालीमा कङ्क्रिट प्रगतिको सट्टा पशु, प्राणी र मानवको जीवनको भिख मागेको बताए । ‘मेरो मुद्दा भनेको एकदमै विकास हुने, कङ्क्रिटको सहर चाहियो भन्ने हैन । मैले त त्यहाँ पशुहरूको एउटा जीवन चाहियो भनेको छु । त्यहाँ प्रकृति हुनुपर्यो भनेको छु ।’, मुख्यसचिवसँग आफूले राखेको माग उद्धृत गर्दै उनले भने ।

कर्णालीमा राजनीति, अनियमितता र भ्रष्टाचार बढेको तर सेवा भाव नभएको उनको गुनासो छ । ‘राजनीति मात्रै हुने गरेको छ कर्णालीमा । सेवाको भावना केही पनि छैन । त्यही दुःखद अवस्थाबाट गुज्रिरहेको नाङ्गो कर्णाली प्रधानमन्त्रीलाई देखाउन आएको थिएँ ।’, नवराजले सिधाकुरासँग भने, ‘ कर्णालीलाई सधैँभरि गरिबै बनाएर राख्ने ? यसले कसलाई छ फाइदा ?’

प्रधानमन्त्रीलाई आफूले भेट्न नपाए पनि मुख्यसचिवले आफूले राखेका माग प्रधानमन्त्रीलाई सुनाइदिने र सरकारले कर्णालीका समस्या समाधान गर्ने आश्वासन दिएको उनी बताउँछन् । 

त्यस्तै प्रधानमन्त्रीले नवराजलाई नभेटेको भन्दै सामाजिक सञ्जालमा आलोचना भइरहेको छ । प्रयोगकर्ताहरूले ‘टिकटकरलाई भेट्ने प्रधानमन्त्रीले समस्या लिएर आएकालाई किन भेट्थे’ भन्दै व्यङ्ग्य समेत गरिरहेका छन् । 

सरकारको जुत्ता उपहार !

नाङ्गो कर्णालीको पीडा देखाउन घाउ नै घाउ भएका खाली खुट्टा लिएर प्रधानमन्त्री कार्यालय छिरेका नवराजका खुट्टामा कार्यालयबाट बाहिरिँदा भने नयाँ जुत्ता थिए । उनलाई सो जुत्ता प्रधानमन्त्री कार्यालयका कर्मचारीले मुख्यसचिवसामु थमाएका हुन् । 

सरकारले आफूलाई कर्णालीको समस्या समाधान गर्छु भनेर जुत्ता दिएर पठाए पनि आफू सो जुत्ता नलगाउने बताउँछन् । सरकारले आफूलाई आश्वासन दिए पनि आफू आश्वस्त हुने अवस्था नरहेको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘कर्णाली नाङ्गो छ भनेर म खाली खुट्टा आएको हुँ । खुट्टा त सन्चो होलान् तर जसरी कर्णालीलाई लागेको चोटको औषधी सरकारसँग छ, त्यो औषधीले कर्णाली छुन्छ कि छुँदैन भन्ने मलाई अझै पनि मनमा अन्योल छ ।’

यदि सरकारले दिएको आश्वासन पूरा नभए सरकारले आफूलाई दिएको जुत्ता पुन सरकारलाई नै फर्काउने उनको चेतावनी छ ।  ‘जसरी मैले सरकारको उपहार पाएँ नि, माग पूरा नभए म यी जुत्ता सरकारलाई नै फर्काउँछु । तर त्यो समयमा ती जुत्ता उपहारका रूपमा हुँदैनन् । जुत्ता हान्ने भन्ने शब्द नै के हो त? यसै बुझ्नुस् ।’ 

त्यस्तै देश सङ्घीयतामा गए पनि देशको रिमोट काठमाडौँमै भएका कारण आफू काठमाडौँमा आएको र काठमाडौँले कर्णालीलाई उपेक्षा गर्न नहुने उनको भनाई छ । 

एक महिने यात्राको अनुभव, ‘जहाँ खुट्टा ठोक्किन्छ, त्यहाँ भ्रष्टाचार’

सुर्खेतदेखि काठमाडौँसम्म एक महिना लामो खाली खुट्टा हिँडेका नवराजले यात्राका क्रममा अनेकन अनुभव सङ्गालेका छन् ।

यात्राका क्रममा उनले सयौँ किलोमिटर दुरी कालोपत्रे सडकबाट हिँडेका छन् । कालोपत्रे सडक विकसित सडकको रूप मानिन्छ । तर त्यही कालोपत्रे सडकमा नवराजले फरक अनुभूति गरेका छन् । 

कालोपत्रे सडकमा हिँड्दै गर्दा कतिपय ठाउँमा उनका खुट्टा बिझाउँथे, कतिपयमा ठेस लाग्थे त कतिपय कालोपत्रेमा यात्रा गर्दा उनलाई आनन्द आउँथ्यो । 

जुन कालोपत्रेमा हिँड्दा ठेस लाग्थ्यो, त्यो सडकमा भ्रष्टाचार भएको अनुभूति हुने गरेकाे र जहाँ हिँड्दा चिल्लो, आनन्दित महसुस हुन्थ्यो, त्यहाँ राम्रो काम भएको अनुभूति हुने गरेको नवराज बताउँछन् । ‘म कहिलेकाँही ३० देखि ४० किलोमिटरसम्म कालोपत्रे सडकमा हिँड्थेँ । कालोपत्रेमा हिँड्दै गर्दा जहाँ अलिकति ढुङ्गाले ‘टच’ गरेर ठोसिएर दुख्छ नि, त्यहाँ भ्रष्टाचार भएको रहेछ भन्ने लाग्थ्यो मलाई ।’, उनले थपे, ‘अनि जहाँ हिँड्दा खुट्टा ठोक्किँदैन थियो, त्यहाँ ओहो ! भ्रष्टाचार नगरी काम गरिदिएको भए खाली खुट्टै हिँडे पनि त मलाई नदुख्ने रहेछ नि त भन्ने लाग्थ्यो । जहाँ भ्रष्टाचार भएको छ, ठ्याक्कै त्यहीँ मेरो खुट्टा दुख्थ्यो ।’

त्यस्तै यात्राका क्रममा कतिपयले आफूलाई ‘पागल’, ‘बेवारिसे’ र ‘झोले’ को उपमा दिएको उनी सम्झन्छन् । उक्त शब्दले आफूलाई नकारात्मकता भन्दा सकारात्मकता दिएका कारण आफू काठमाडौँ आउन सफल भएको उनी बताउँछन् । आफूलाई पागल र झोले भन्नेहरूलाई उनी आफू झोलामा कर्णालीका मुद्दा बोकेर हिँडेको व्यक्ति भन्न रुचाउँछन् । 

को हुन् नवराज बोहरा ?

सुर्खेतको बेलनगर घर भएका बोहरा एक सामाजिक अभियन्ता हुन् । औपचारिक अध्ययन ब्याच्लर गरेका उनी कर्णालीमा शिक्षा, स्वास्थ्य, पर्यावरण र बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गर्दै आएका छन् । त्यसबाहेक पशु संरक्षण अभियानमा समेत उनी सक्रिय छन् । 

उनी आफूलाई ‘नवराज बोहरा भेडा’ भन्न रुचाउँछन् । आफू कुनै एक काममा लागेपछि भेडाजस्तै निरन्तर र एकोहोरो लाग्ने भएकाले आफूले आफैँलाई भेडा भन्न रुचाउने उनको भनाई छ । 

उनले एसइई दिने विद्यार्थीहरूलाई एक महिनाको निःशुल्क कोचिङ कक्षा सञ्चालन गर्नेदेखि कुपोषित बालबालिकालाई पौष्टिक आहार उपलब्ध गराउने भूमिकामा समेत सक्रिय छन् । 

त्यस्तै उनी एक पशु संरक्षण अभियन्तासमेत हुन् । उनले कर्णालीबाट तस्करी हुने गाई रोक्न विभिन्न समय आन्दोलन समेत गर्ने गरेका छन् । त्यस्तै उनले आफूले सयौँ गाईहरूको शव व्यवस्थापन समेत गरिसकेको बताउँछन् । 

त्यसका साथै उनी भ्रष्टाचार विरोधी अभियानमा समेत सक्रिय छन् । मङ्गलवार भेटिएका उनको टिसर्टमा लेखिएको थियो, ‘कर्णालीको पहिलो मुद्दा नै भ्रष्टाचार हो ।’

०००