काठमाडौँ । पछिल्लो ३ वर्षमा अण्डाको मूल्य क्रेटमै एक सय रुपैयाँले बढाइएको छ ।
उपभोक्ताका लागि दैनिक अत्यावश्यक पौष्टिक तत्व अण्डामा सीमित व्यापारीहरूले मूल्यमा कार्टेलिङ गरेर कानुन विपरित मूल्य बढाएका छन् । तर, सरकार भन्दा व्यापारी बलियो बन्दा मूल्य बढाउनेलाई कुनै कारबाही भएको छैन् ।
त्यसो त उपभोक्ताहरू पनि दैनिक अण्डा किन्दा आफूलाई बढेको मूल्यमा जानकार नै छैनन् । किनकी चलाख व्यापारीहरूले दैनिक ठूलो परिमाणमा बिक्री हुने अण्डामा थोरै थोरै गरेर करोडौँ रुपैयाँ ठगी गरिरहेका छन् । जसका कारण उपभोक्ताहरू ठगिएर पनि बेखबर छन् ।
आज हामी अण्डाको मूल्य नियन्त्रणमा राज्यको उपस्थिति नहुँदा जनता कसरी ठगिए भन्ने उजागर गर्दैछौँ । बजारमा हुने मध्यम, ठूलो र अत्याधिक ठूलो अण्डामा पछिल्लो तीन वर्षमा भएको मूल्य वृद्धि हेरौँ ।
सिधाकुराले खोजेको तथ्याङ्कअनुसार २०७८ साल साउन १ गते मध्यम आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ६५ रुपैयाँ थियो । ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ८० र अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ४ सय रुपैयाँ थियो ।
त्यसको करिब डेढ वर्ष अर्थात २०७९ पुष ३ गते मध्यम आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ६०, ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ८० र अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ४ सय ५ रुपैयाँ तोकिएको थियो ।
त्यसको करिब ६ महिनापछि अर्थात २०८० असार ३१ गतेबाट अण्डाको मूल्यमा केही वृद्धि भएको देखिन्छ । जहाँ मध्यम आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ८०, ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ९५ र अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ४ सय १० रुपैयाँ निर्धारण गरिएको थियो ।
सो मूल्य २०८० चैत १० मा आएर पुनः घटेको थियो । त्यस समयमा मध्यम, ठूलो र अत्याधिक ठूलो अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट क्रमश ३ सय ६०, ३ सय ७५ र ३ सय ९० रुपैयाँ निर्धारण गरिएको थियो ।
३ वर्ष यताकै अण्डाको मूल्य सबैभन्दा कम २०८१ बैशाखमा भएको थियो । जहाँ मध्यम आकारको अण्डाको मूल्य घटेर प्रतिक्रेट ३ सय ३०, ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ७५ र अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ३ सय ९५ रुपैयाँ निर्धारण गरिएको थियो ।
त्यसको एक महिनाको अन्तरालमा अण्डाको मूल्यमा ५ पटक मूल्य वृद्धि र गिरावट भएको पाइन्छ । २०८१ जेठ १८ गतेको तथ्याङ्क हेर्ने हो भने पछिल्लो ३ वर्ष यताकै अण्डाको मूल्यमा उच्च वृद्धि भएको छ । अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट एक सय रुपैयाँले महँगिएको देखिएको छ । नयाँ मूल्यअनुसार मध्यम आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ४ सय ६५, ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ४ सय ८० र अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट ५ सय रुपैयाँ पुर्याइएको छ ।
समग्रमा यस अवधिमा अण्डाको मूल्य क्रेटमा एक सय रुपैयाँ र प्रतिगोटामा ३ रुपैयाँ ३३ पैसा होलसेलमै बढाएको पाइयो ।
यसबाट अत्याधिक ठूलो आकारको अण्डाको मूल्य प्रतिगोटा कम्तीमा होलसेलमै १६ रुपैयाँ ६६ पैसा पुग्यो । साउनको तेस्रो सातामा अर्थात अहिले बजारमा अण्डाको मूल्य प्रतिगोटा ठूलोमा २२ रुपैयाँ ५० पैसा र मध्यममा २० रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको पाइएको छ ।
देशभर अण्डा उत्पादनको हब मानिने चितवन र नवलपरासीबाट काठमाडौँ आइ पुग्दा अण्डाको खुद्रा मूल्य गोटामै जेठयता कम्तीमा ४ देखि साढे ६ रुपैयाँ मूल्य वृद्धि भएको छ ।
यो मूल्यवृद्धि एक गोटा अण्डा र एक क्रेट अण्डा किन्नेका लागि खासै ठूलो रकम नलाग्न सक्छ । तर, नेपाल कुखुरा व्यवसायी मञ्चको तथ्याङ्कअनुसार दैनिक नेपालमा ३२ देखि ३५ लाख गोटा अण्डा उत्पादन हुन्छ ।
कम्तिमा ३२ लाख गोटा अण्डा मात्रै बिक्री हुन्छ भन्ने मान्ने हो भने अण्डामा ६ रुपैयाँ ५० पैसा मूल्य बढाउँदा व्यापारीले उपभोक्तासँग दैनिक २ करोड ८ लाख रुपैयाँ अतिरिक्त नाफा अर्जन गर्छन् । यसलाई अर्को अर्थमा भन्दा उपभोक्ताहरुबाट मूल्य बढाएर दैनिक यति ठूलो रकम असुली गरिन्छ, गरिराखिएको छ ।
किन बढ्यो अण्डाको मूल्य ?
नेपाल अण्डा उत्पादक संघका अध्यक्ष शिवराम केसी उपभोक्ताले अण्डाको मूल्य प्रतिगोटा अधिकतम २० रुपैयामाँ पाउनुपर्ने बताउँछन् । यसो भन्दै गर्दा उनले अण्डाको मूल्यमा बिचौलिया नभएको पनि दाबी गरे ।
केसीको दाबीअनुसार अझै पनि अण्डाको कायम मूल्यले किसान टिक्न सक्ने अवस्थामा छैनन् । ‘बजारमा अण्डाको मूल्य नपाउँदा ६० प्रतिशत किसान व्यवसायबाट पलायन भएका छन्,’ अध्यक्ष केसीले भने । उनले, बजारमा खुद्रा पसलहरुबाट उपभोक्ता ठगिएकोतर्फ सरकारी निकाय सजग हुनुपर्ने पनि बताए ।
तथ्याङ्क न अनुगमन
३ वर्ष अघि अण्डाको मूल्य प्रतिगोटा १२ देखि १५ रुपैयाँको बीचमा थियो । अहिले सो मूल्य झण्डै दोब्बरले बढेको छ । हिजोआज बजारमा अण्डा प्रतिगोटा कम्तिमा २० देखि बढीमा २३ रुपैयाँसम्ममा खुल्लम खुल्ला बिक्री भइरहेको छ । तर, यो किन भइरहेको छ भन्नेमा सरकारी निकायले न अध्यायन गरेको छ न त मूल्य विश्लेषण नै गरेको छ ।
मूल्य बढाएर मासिक ६२ करोड बढी रकम असुल गर्ने व्यवसायीहरुले पछिल्लो ३ वर्षमा झण्डै २२ अर्ब रुपैयाँ उपभोक्ताबाट असुल गरेका छन् । बजार अनुगमन र उपभोक्ता ठगिनबाट रोक्ने अधिकार पाएको वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग आफूहरु नियमित अनुमन गरिरहेको दाबी गर्छ । विभागका महानिर्देशक राजन पौडेल अण्डामा भइरहेको कालोबजारीबारे अध्ययन भइरहेको बताउँछन् ।
उपभोक्ताहरुबाट गुनासो आएपछि विभागले मूल्य र बजार बिश्लेषण गरेर अण्डाको मूल्य तोक्न संघलाई नदिएको उनले बताए । ‘गुनासोहरु आएका छन् । हामी बजार बिश्लेषण गरिरहेका छौँ,’ महानिर्देशक पौडेलले भने, ‘अण्डाको मूल्य प्रभावित पार्ने तहहरुको खोजी हुन्छ । कारबाही हुन्छ । अब उत्पादकको मूल्य संघले तोक्दैन । उत्पादक किसान स्वयम्ले तोक्छ ।’
महानिर्देशक पौडेलले आफूसँग रहेको बजार सम्बन्धि सूचनाहरु विभागलाई उपलब्ध गराउन पनि सर्वसाधरणलाई आग्रह गरे । विभागले अहिले बजारका अण्डाको मूल्यमा उत्पादन र बजारको तहहरुलाई विश्लेषण गरिरहेको पनि उनको भनाई छ ।
