काठमाडाैँ । घटना नं १ 

तिहारको भाइटीकाको दिन बालुवाटारका विजय सापकोटा (परिवर्तित नाम) ले भाइटीका लगाउन जान अनलाइन राइड सेयरिङ एप इन्ड्राइभमा राइडर खोजे । सापकोटा बालुवाटारको थिरबम सडकबाट मैतिदेवीको विरेन्द्र मार्ग जानुपर्ने थियो । 

इन्ड्राइभकै दूरीलाई लिने हो भने सो दिन विजयको पिक अप लोकेशन र ड्रप अफ लोकेशनको दुरी ४.८ किलोमिटरको थियो । 

सामान्य दिनमा सोही स्थानमा आवतजावत गर्न सापकोटाले ९५ रुपैयाँ तिर्ने गर्थे । अन्य दिनमा सोही स्थानको दूरी पनि ४ किलोमिटर मात्र देखाइन्थ्यो । तर, सो दिन विजयले अन्य दिनभन्दा करिब तेब्बर अर्थात २ सय ६५ रुपैयाँ तिर्न पर्यो ।

इन्ड्राइभले एकै स्थानको दूरीसमेत बढाएर देखाएर चर्को मूल्य असुल्यो । त्यसको मारमा विजय परे । ‘भाइटीका नलगाई भएन, सो रकम तिरेर गएँ,’ विजय भन्छन्, ‘चाडपर्वको मुखमा इन्ड्राइभले मसँग लुट मच्चायो ।’ 

घटना नं २

कलङ्कीका सुरेश पराजुली (नाम परिवर्तन) ले भाइटीकाको बिहानै नयाँ बानेश्वरबाट दिदीलाई लिएर कलङ्कीस्थित कोठामा गए । बिहानको समयमा आफ्नै मोटरसाइकल लिएर गएका सुरेशले दिदीलाई घर पठाउने समयमा इन्ड्राइभमा पठाउने निधो गरे । 

सोहीअनुरूप इन्ड्राइभमा ट्याक्सी खोजेका उनले १६ सय ७५ रुपैँया भाडा भएको पाए । 

सामान्य दिनहरूमा सो दूरीमा ५ सय ५५ मा इन्ड्राइभमा ट्याक्सी पाइन्छ । तर, त्यो दिन करिब तेब्बर मूल्य बढाएको पाएपछि सुरेश आफैँले दिदीलाई मोटरसाइकलमै घरमा ल्याएर छोडेर गए । 

‘सहजताका लागि इन्ड्राइभ छ भन्यो, कामै नहुने,’ सुरेशले भने ‘तर, तेब्बर भाडा लिन त भएन नि । यो त ठगी भयो ।’

तिहार पर्वको बेला राइड सेयरिङ प्लेटफर्म इन्ड्राइभबाट ठगिनेहरू यत्तिमै सीमित छैनन् । 

‘हिजो भाइटीका लक्षित इन्ड्राइभको कालाबजारी हेर्नुस् । यसलाई नियमन गर्ने संयन्त्र वा निकाय नेपालमा छैन कि क्या हो रु साधारण भाडादर भन्दा लगभग ३ गुणा बढी रकम तिर्न बाध्य बनाएको छ ।’, सामाजिक सञ्जालमा अशोक गोलेले लेखेका छन् । 

त्यस्तै अर्का एक प्रयोगकर्ता सुवास थापा राइड सेयरिङका नाममा आफूखुसी लुट मच्याउनेहरुको सरकारले अनुगमन गरी कारबाही गर्नुपर्ने भन्दै फेसबुकमार्फत माग गरेका छन् । अनलाइन सेवा निष्कृय पारेर अफलाइनमा लुट मच्चाइएको उनको आरोप छ ।    

‘आपतविपत, चाडवाडमा पठाओमा अनलाइन रिजेक्ट गर्ने अनि इन्ड्राइभ जस्ता एपमा राइड सेयरिङको नाममा आफूखुसी लुट मच्याउनेहरुको अनुगमन गरि कारबाही गर्न अत्यन्तै जरुरी छ,’ थापाले लेखेका छन् । 

यकिन तथ्याङ्क नभए पनि दैनिक हजारौँको संख्यामा यात्रुहरुलाई सेवा प्रवाह गर्ने इन्ड्राइभमा चाडको बेला ठगिएको गुनासो एक पछि अर्को गर्दै सार्वजनिक भइरहेका छन् । तर, नियमनकारी सरकारी निकाय यस प्रकरणमा मौन छन् भने राइड सेयरिङ सेवा प्रदायक कम्पनी आफ्नो ठगी धन्दाको बचाउमा लागेका छन् । 

पछिल्लो समय राइड सेयरिङ कम्पनीहरुले प्रविधिको प्रयोग गरि मोलमोलाई गरेको उपभोक्ता अधिकारकर्मीको आरोप छ । 

चाडवाडको समयमा रकम बढाउने मात्रै नभएर त्यस्ता प्लेटफर्मका नाममा बाटो छेकेर मोल्मोलाई गर्ने, अनलाइनमा जथाभावी मूल्य बढाउने, भनेको समयमा राइड नपाउने जस्ता लापरवाही भएको उपभोक्ता अधिकारकर्मी माधव तिमिल्सिना बताउँछन् । 

‘पहिले पहिले व्यापारीहरुले मोलमोलाई गर्थे अहिले राइड सेयरिङका नाममा त्यस्तै भएको देख्छु,’ तिमिल्सिना भन्छन्, ‘प्रविधिको प्रयोग गरेर अपराध बढेको छ । मनलाग्दी बढेको छ । नियमन गर्ने निकाय मौन छ ।’

जनतालाई सेवा सुविधा दिने भन्दै आएका प्लेटफर्मले मानवीय संवेदनामाथि खेलवाड गरेको उनी बताउँछन् । तिमिल्सिना भन्छन्, ‘सामान्य अवस्थामा सार्वजनिक सवारी साधन पाइन्छ । राइड सेयरिङ भनेकै आपतको समयमा चाहिने हो तर त्यहि समयमा राइड नदिने, पैसा बढाउने । यो गलत हो । कारबाहीको दायरामा ल्याउनुपर्छ ।’ 

विद्यमान कानुन अनुसार राइड सेयरिङ सेवा प्रदेश सरकारलाई दिएको छ । 

सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन, २०७५ अनुसार प्रदेशभित्र सञ्चालन हुने सवारी साधनको नियमन गर्ने जिम्मेवारी प्रदेश सरकार अन्तर्गतको श्रम, रोजगार तथा यातायात मन्त्रालय रहन्छ । तर, यो मन्त्रालयलाई जनताको सास्ती र हैरानीको कुनै मलब छैन् । जनता ठगिको विषयमा हालसम्म मन्त्रालयले कुनै प्रतिक्रिया जनाएको छैन् । एमालेकातर्फबाट मन्त्री बनेका प्रदेश यातायात मन्त्री प्रेमभक्त महर्जन फोन सम्पर्कमा आउन चाहेनन् भने मन्त्रालयका सचिव बलारम निरौला र सूचना अधिकारी फोन स्वीच्ड अफ गरेर बसेका छन् । 

इन्ड्राइभले लुट मच्याएको भन्दै प्रयोगकर्ताहरु सामाजिक सञ्जालमा आक्रोशित भएपछि इन्ड्राइभले गल्ती भएको स्वीकार गरेको छ । उसले  फेसबुक स्टोरीमा सानो नोट लेखेर आफ्नोतर्फबाट गल्ती भएको भनेर औपचारिकता पुरा गरेको छ तर ठगिएको उभापोक्ताको रकम कसरी फिर्ता हुन्छ भनेर केही बोलिएको छैन् । 

‘हाम्रो एपमा भाडा मूल्य निर्धारणको विषयलाई लिएर प्रयोगकर्ताहरुले अनुभव गरेको मुद्दाको लागि हामी ईमानदारीपूर्वक क्षमा चाहन्छौं । यो अब पूर्ण रूपमा समाधान भएको छ,’ स्टोरीमा लेखिएको छ, ‘यसले गर्दा भएको कुनै पनि असुविधाप्रति हामी क्षमाप्रार्थी छौं र तपाईंको धैर्यता र समझदारीको कदर गर्दछौं । हामी तपाईंलाई पारदर्शी र निष्पक्ष मूल्य प्रदान गर्न पूर्ण रूपमा प्रतिबद्ध छौँ ।’

प्रयोगकर्ताहरुलाई समस्या भएकोमा माफी मागेको कम्पनीले आफूले लिएको तेब्बर बढी मूल्य भने फिर्ता गर्ने नगर्ने कुनै ठोस जानकारी दिएको छैन ।